Menü

Karahanlı Türkçesi ile Yazılmış Eserler

İslami Orta Asya Türk yazı dilinin ilk dönemi olan Karahanlı Türkçesi ile yazılmış eserler Eski Türk yazı dilinden gelişmiştir. Orhon ve Uygur Türkçesinin devamı olan bu dönem için bazı kaynaklarda Hakaniye Türkçesi adı da geçmektedir. Aynı zamanda Orta Türkçenin başlangıç devri olarak kabul edilir. Orta Türkçe terimini ilk kez kullanan isim Carl Brockelmann’dır.

Karahanlı Türkçesiyle yazılmış eserler,

Kutadgu Bilig

Yusuf Has Hâcib tarafından yazılmıştır. Hakkında fazla bilgi sahibi olmadığımız yazarın düştüğü notlardan 1019/1020 yılları arasında doğmuş olabileceğini çıkarmaktayız. Balasagun’da yazılmaya başlanan eser Kaşgar’da tamamlanmıştır. Kutadgı Bilig “Mutluluk ve kutsallık veren bilim” anlamına gelmektedir. Karahanlı sülalesinden Buğra Karahan Ebu Ali Hasan bin Süleyman Arslan Karahan adına yazılmıştır.

Dîvânu Lugati’t-Türk

Kaşgarlı Mahmud bin Hüseyin bin Muhammed tarafından yazılmış eserdir. 1072 yılında yazılmaya başlanmış ve 1077’de bitmiştir. Ansiklopedik bir sözlük sınıfındadır. Türk Lehçeleri Divanı anlamını taşır. Tek yazması vardır. Ali Emiri Efendi tarafından İstanbul’da bir sahafta 1917 yılında bulunmuştur. Bu eser hala Millet Kütüphanesi’ndedir.

Atabetü’l-Hakayık

Hakikatlerin Eşiği anlamına gelen eserin 12. yüzyılda yazıldığı tahmin edilir. Manzum öğüt kitabıdır. Eserin dört nüshası bulunur. En bilinen ve eski nüsha Semerkand nüshasıdır. Bu nüsha Uygur harfleriyle yazılmıştır. Ayasofya nüshası ise üst satırları siyah mürekkeple Uygur harfleriyle alt satırları ise kırmızı mürekkeple ve Arap harfleriyle yazılmıştır. Bu nüsha iki alfabeli olarak yazılmıştır. Topkapı müzesi nüshası Arap harflidir.

Karahanlı Türkçesi ile yazılmış Kur’ân Tercümeleri de mevcuttur. İlk Kur’ân tercümeleri satır altı tercüme niteliğindedir. Türkçe metinler kırmızı mürekkep ve nesih yazı stiliyle yazılmıştır. Sözvarlığı açısından diğer metinlerde yer almayan yeni sözcüklerle de karşılaşılmıştır.

Bu sitedeki yazı, görsel ve diğer tüm materyaller telif hakkı kapsamında olup lisansı ile korunmaktadır. TürkDili.org internet sitesi yönetiminin yazılı izni olmadan materyallerin tamamının veya bir kısmının kopyalanması, dağıtılması, başka mecralarda yayımlanması suç teşkil eder.