Menü

DLT’deki Oğuzca Özellikler – 1

Kaşgarlı Mahmut’un ünlü eseri Divan-ı Lügat’it-Türk, eski Türkçe metinlerin en önemlileri arasında yer almaktadır. Türk Dilinin ilk sözlüğü ve Dilbilgisi kitabı sayılan bu eser (1072-1074) Karahanlı döneminden bize kalan ikinci önemli (Birincisi Kutadgu Bilig-Yusuf Has Hacib-1068) eserdir. Arap alfabesi ile yazılmıştır.

Bu eserde yaklaşık 7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığı bulunmaktadır.  Amaç, Araplara Türkçe öğretmektir.

DLT’den örnek bir şiir:

Bulnar mini öles köz (a)
Kara mengiz kızıl yüz (a)
Andın tamar tükel tuz (a)
Bulnap yana ol kaçar (b)

Awlap meni koymangız (c)
Ayık ayıp kaymangız (c)
Akar közüm uş tengiz (c)
Tegre yöre kuş uçar (b)

Yıglap udu artadım (d)
Bagrım başın kartadım (d)
Kaçmış kutug irtedim (d)
Yagmur kipi kan saçar (b)

Yüknüp manga imledi (e)
Közüm yaşım yamladı (e)
Bagrım başın emledi (e)
Elkin bolup ol keçer (b)

Beyitlerle yazılmış başka bir şiir örneği:

Mende bulnur sewinç otı kadgu atar
Karşı körüp sağdıç anı uçmak atar

Korday kuğu anda uçup yumgın öter
Kuzgun yangan sayrap anın üni büter

Kölüm komı kopsa kalı tamıg iter
Körse anı bilge kişi sözke büter

Tamga suwı taşra çıkıp tagıg öter
Artuçları tegre ünüp tizgin yeter

Bolsa kiming altun kümüş irle iter
Anda bolup tengrigerü tapgın öter

 

ESERDEKİ OĞUZCA ÖZELLİKLERe geçmeden önce kısaca şunları da söyleyelim:

11-13. yüzyıllar arasında Oğuzca ve Karahanlıca henüz birbirinden ayrılmamış, Oğuzca bir yazı dili özelliği kazanmamıştır. Bu dönemin eserleri Karışık dilli veya Karma dilli eserler olarak adlandırılır.

Bu dönem, özellikleri bakımından coğrafi olarak ikiye ayrılır: 1- Doğu Türkçesi 2-Batı Türkçesi

13-15. yy arası Osmanlı Türkçesine geçiş dönemi veya Beylikler dönemi olarak da adlandırılır.

Bu döneme verilebilecek en doğru isim olarak Eski Türkiye Türkçesi (Faruk Kadri Timurtaş) veya Eski Anadolu Türkçesi (Zeynep Korkmaz, Gürer Gülsevin, Erdoğan Boz vd.) isimleri zikredilebilir.

 

Bu sitedeki yazı, görsel ve diğer tüm materyaller telif hakkı kapsamında olup lisansı ile korunmaktadır. TürkDili.org internet sitesi yönetiminin yazılı izni olmadan materyallerin tamamının veya bir kısmının kopyalanması, dağıtılması, başka mecralarda yayımlanması suç teşkil eder.