Menü

Eski Türkçedeki Oğuzca Belirtiler-2

Bu yazı serisinin birinci bölümünde Eski Türkçedeki Oğuzca özelliklerin sesbilgisel yönünü işlemiştik. Bu bölümde ise Şekilbilgisel özellikleri ele alınacaktır.

1- Yükleme Hali Eki -g : Eski Türkçede Yükleme Hali eki -g (atıg, ebig …) zamanla Doğu Lehçelerinde yerini -nı/ni ye bırakırken Oğuz-Türkmen lehçelerinde aradaki ı/i/u/ü yardımcı sesleri yükleme hali eki olarak kullanılıp yaygınlaşmıştır. Bu duruma bakarak yükleme hali ekinin (-ıg, ig, ug, üg) Oğuz grubunu daha iyi temsil ettiği söylenebilir.

2- ıg/ig eki Uygurcanın n lehçesinde (n lehçesi hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayın) ag/eg olarak da zaman zaman görülmektedir. (temir>temireg,  ıgaç>ıgaçag) gibi.

i∼e nöbetleşmesi çeşitli Anadolu ağızlarında da bugün görülmektedir. Bu da ekin o dönemin kalıntısı olduğunu göstermektedir.

3- Oğuz Türkmen lehçesi metinlerindeki ayrılma hali eki (dan/den) Eski Türkçenin kalıntılarındandır. (Oguzdın-tan, ıgaç-tan > Uygurca n lehçesi örneklerinden alınmıştır.)

4- Eski Türkçedeki vasıta eki (-n), eşitlik eki (ça/çe), yön eki (ra/re) kullanılışları Eski Anadolu Türkçesi ile parallellik gösterir.

5-Eski Türkçede -gay/-gey gelecek zaman eki yanında -ga/-ge ekine de seyrek olarak rastlanır. Bu ek -gu/-gü şekli ile Kutadgu Bilig’de ve Kısas’ül Enbiya’da görülür. 11-13. yy arası karışık dilli eserlerde rastlanan (kel-ge-biz, başla-ga-sen, al-ga-sın) örneklerinde gelecek zaman ve gereklilik görünümünde kullanılmıştır. Oğuz Lehçeleri grubunda ek başı ve ek sonu g düşmesi ile -a/-e gelecek zaman, geniş zaman, istek, emir görünümüyle (aspect) kullanılmışlardır. Bu da Oğuzca belirtisi kabul edilmektedir.

6-Orhun ve Yenisey yazıtlarında -taçı/teçi gelecek zaman, isim-fiil ve çekimli fiil olarak kullanılır. (öl-teçi-sen).

EAT metinlerinde bu ekin bulunması, ekin otaya çıkışında Oğuzca’nın etkisi olduğu düşünülmektedir.

Bu sitedeki yazı, görsel ve diğer tüm materyaller telif hakkı kapsamında olup lisansı ile korunmaktadır. TürkDili.org internet sitesi yönetiminin yazılı izni olmadan materyallerin tamamının veya bir kısmının kopyalanması, dağıtılması, başka mecralarda yayımlanması suç teşkil eder.